«Ափսոսում եմ, որ Խաչատրյանը երեք բալետ է գրել, այլ ոչ՝ տասը-տասնհինգ»

Բալետի փառատոնի շրջանակում, Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնում, հունիսի 8-ին, 11-ին և 13-ին կներկայացվեն Արամ Խաչատրյանի «Սպարտակ», «Գայանե» և «Դիմակահանդես» բալետները: Աշխարհահռչակ կոմպոզիտորի ծննդյան 115-ամյակին նվիրված երաժշտական կարևորագույն այս իրադարձությունը կյանքի է կոչվել օպերային թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար և տնօրեն, ՌԴ վաստակավոր արտիստ Կոնստանտին Օրբելյանի նախաձեռնությամբ:
Փառատոնը կմեկնարկի «Սպարտակ» բալետով՝ Յուրի Գրիգորովիչի բեմադրությամբ: «Սպարտակի» վրա կոմպոզիտորն աշխատել է երեքուկես տարի, հիմնականում ամռանը, Հին Ռուզայի կոմպոզիտորների տանը, ընդհանուր առմամբ, 8 ամսում և ավարտին հասցրել 1954 թվականի փետրվարի 22-ին:

Հունիսի 11-ին՝ «Գայանեն», և 13-ին՝ «Դիմակահանդեսը» կներկայացվեն թատրոնի գլխավոր բալետմայստեր Վիլեն Գալստյանի բեմադրությամբ:
Արամ Խաչատրյանի «Գայանեի» պարտիտուրի պատմությունը սկիզբ է առնում դեռևս 1939-ին գրված «Երջանկություն» բալետից: Մոտ 700 էջ ունեցող պարտիտուրը կոմպոզիտորը գրել է կես տարում:

«Ռազմաճակատին զենք, հաց, մախորկա էր անհրաժեշտ, իսկ հոգևոր սննդի՝ արվեստի կարիք ունեին և՛ ճակատը, և՛ թիկունքը»,- ասել է նա:
Լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ Վիլեն Գալստյանը պատմեց, թե ինչպես է դարձել «Գայանեի» լիբրետոյի հեղինակը: 1973-ին պետք է բեմադրվեր «Գայանեն»: Ռուս դրամատուրգի գրած սցենարը ոչ մի կապ չուներ իր մտածած Գայանեի հետ: Պետք է ձևափոխվեր սցենարը: Դիմում է Սիլվա Կապուտիկյանին, Պարույր Սևակին, բացատրում է, թե ինչ է ուզում: Սակայն այդպես էլ ոչ ոք հանձն չի առնում գրել լիբրետոն, հորդորում են, որ հենց ինքն էլ գրի: Իսկ թե ինչպես է գլուխ բերել այդ ծանր ու պատասխանատու աշխատանքը, մեկնաբանում է շատ պարզ՝ ինձ թելադրում էր երաժշտությունը:

«1941 թվականին Խաչատրյանը ռուսական դասական երաժշտության ավանդույթներով գրեց երաժշտություն Լերմոնտովի «Դիմակահանդես» դրամայի, իսկ 1954-ին՝ Լավրենյովի «Լերմոնտով» դրամայի բեմադրությունների համար: 1982 թ. կոմպոզիտոր Էդգար Հովհաննիսյանը, երկու դրամաների երաժշտությունը խմբագրելով, ստեղծեց «Դիմակահանդես» բալետը, որը բեմադրվեց Երևանի օպերայի և բալետի թատրոնում և մեծ հաջողություն ունեցավ:

Երկար դադարից հետո՝ 2017-ին, «Դիմակահանդեսը» Հայաստանի օպերային թատրոնի բեմում վերաբեմադրվեց: Վիլեն Գալստյանի խոսքով, «Դիմակահանդեսը» նույնպես մեր հարստությունն է. «Ես շատ հպարտ եմ, որ ունենք Արամ Խաչատրյան, մեր այս փոքր ազգին նա երեք բալետ է նվիրել: Օրինակ, ՈՒկրաինան մեծ պետություն է, ոչ մի ազգային բալետ չունի»:

Առաջատար պարող, վաստակավոր արտիստ ՌՈՒԲԵՆ ՄՈՒՐԱԴՅԱՆԻ բնորոշմամբ՝ երեքն էլ հաջողված, շքեղ, հեքիաթային ներկայացումներ են, յուրատեսակ թե՛ երաժշտության առումով, թե՛ խորեոգրաֆիայի, թե՛ դեկորացիայի ու զգեստների: «Ափսոսում եմ, որ Խաչատրյանը երեք բալետ է գրել, այլ ոչ՝ տասը-տասնհինգ,- ասում է արտիստն ու հավելում.- ինչպես Արամ Խաչատրյանին ճանաչում է բերել հատկապես «Սուսերով պարը», ինչն ամենևին նրա սրտով չէր, ինձ էլ Հայաստանում, նաև Հայաստանի սահմաններից դուրս սկսեցին ճանաչել Սպարտակի դերապարով»:

Բալետային խմբի ղեկավար ԱՐՄԵՆ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԻ խոսքով՝ «Սպարտակը» նշաձող է, աշխարհում քիչ թվով թատրոններ կարող են անդրադառնալ այս ներկայացմանը, բեմադրելու համար ֆիզիկական և հոգևոր ներուժ է պետք: Բալետային խմբի ղեկավարն ընդգծեց, որ բարձրակարգ արտիստներ ունենք և պետք է գնահատենք մեր ունեցածը:
Փառատոնի բացման հանդիսավոր արարողությունը կնշանավորվի խաչատրյանական երեք բալետներին նվիրված ցուցահանդեսով, որը տեղի կունենա թատրոնի ճեմասրահում: Նախատեսված է նաև Արամ Խաչատրյանի մասին պատմող տեսաֆիլմի ցուցադրություն:
Կոնստանտին Օրբելյանի տեղեկացմամբ՝ «Գայանե» բալետը հուլիսի 24-ին ներկայացնելու են Մոսկվայի Մեծ թատրոնում՝ Ռուսաստանում Հայաստանի դեսպանատան աջակցությամբ: Մաեստրոյի խոսքով՝ սա պատմական իրադարձություն է: «Գայանեն» Մոսկվայում ներկայացվել է 60 տարի առաջ, իսկ մեր օպերայի և բալետի թատրոնը Մեծ թատրոնում վերջին անգամ հյուրախաղերով հանդես է եկել 1975-ին: Հավելենք, որ դիրիժորական վահանակի մոտ լինելու է Կոնստանտին Օրբելյանը:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Լուսանկարներ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ